DAO (Decentralized Autonomous Organization) là một mô hình tổ chức mới dựa trên công nghệ blockchain và đang dần trở thành một xu hướng quan trọng trong lĩnh vực tài chính phi tập trung (DeFi), startup, và quản trị cộng đồng. Mô hình này mang đến một cách tiếp cận mới mẻ và đầy tiềm năng mà không cần đến sự can thiệp của bên trung gian thứ 3. Vậy DAO là gì và đâu là tiềm năng của DAO? Hãy cùng Đánh giá coin tìm hiểu ngay nhé!
DAO là gì?
DAO (Decentralized Autonomous Organization) là một tổ chức tự trị phi tập trung, vận hành dựa trên các quy tắc được lập trình dưới dạng mã code, cho phép hoạt động tự động mà không cần sự can thiệp của con người. Khác với các tổ chức truyền thống như Facebook hay Google, DAO được quản lý thông qua các quy tắc được lập trình sẵn và được cộng đồng giám sát.
DAO có phạm vi ứng dụng rất đa dạng từ các blockchain, giao thức DeFi với mô hình quản trị on-chain đến những cộng đồng sử dụng cơ chế đề xuất và biểu quyết on-chain trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Điểm chung của tất cả các DAO là tính minh bạch và khả năng tiếp cận cao, cho phép các thành viên dễ dàng kiểm chứng các đề xuất và tham gia vào việc ra quyết định của tổ chức.
Bối cảnh của DAO trong thị trường Crypto
DAO (Decentralized Autonomous Organization) phát triển mạnh mẽ cùng với sự phát triển của công nghệ blockchain và tính phi tập trung (decentralized). DAO ngày càng nhận được nhiều sự chú ý nhờ các yếu tố quan trọng như:
- Sức ép từ việc phi tập trung: Các tổ chức tài chính truyền thống và chính phủ thường áp đặt những biện pháp kiểm soát chặt chẽ đối với người dùng, trong khi các tập đoàn lớn sở hữu quá nhiều quyền lực và thường lạm dụng sức mạnh của mình. Điều này tạo động lực cho người dùng tìm kiếm những hệ thống phi tập trung, nơi họ có thể lấy lại quyền kiểm soát và lợi ích của mình.
- Sức hút ngày càng lớn của crypto: Từ tài chính phi tập trung (DeFi) cho đến NFT, âm nhạc và giải trí, lĩnh vực crypto đang thu hút một lượng giá trị khổng lồ với tốc độ tăng trưởng nhanh chóng. DAO cung cấp nền tảng để các bên tham gia dễ dàng hợp tác và khai thác tiềm năng của thị trường này thông qua sự hợp tác về vốn, kinh nghiệm, mối quan hệ,…
Một số ví dụ điển hình có thể kể đến là các Ventures DAO như The LAO, Yield Guild Game, MetaCartel DAO, nơi các thành viên hợp tác để thành lập các quỹ và đầu tư vào các dự án crypto, tạo ra một hệ sinh thái đầu tư phi tập trung mạnh mẽ.
Ưu điểm và nhược điểm của DAO là gì?
1. Ưu điểm
DAO mang lại cho người tham gia cơ hội lấy lại những “quyền” mà trước đây họ chưa bao giờ có thể tiếp cận. Những quyết định và kế hoạch của tổ chức, vốn trước đây chỉ do một nhóm nhỏ lãnh đạo nắm giữ, giờ đây có thể được công khai và biểu quyết bởi tất cả các thành viên. Kết quả cuối cùng sẽ phản ánh nguyện vọng của số đông, giúp tăng tính dân chủ trong quá trình ra quyết định.
Một đặc điểm nổi bật khác của DAO là sự minh bạch và tin cậy không cần dựa vào mối quan hệ cá nhân. Mọi hành động và quyết định trong DAO đều được ghi lại trên blockchain (on-chain), đảm bảo rằng mọi thành viên đều có thể kiểm chứng và theo dõi, mở ra nhiều cơ hội hợp tác mới mà không yêu cầu sự tin tưởng lẫn nhau từ trước.
Ngoài ra, việc áp dụng lý thuyết trò chơi (game theory) giúp người tham gia có thêm động lực để đưa ra những quyết định có lợi cho sự phát triển chung của DAO. Bởi vì mỗi thành viên nắm giữ một phần của tổ chức, họ sẽ cân nhắc kỹ lưỡng các đề xuất nhằm đảm bảo lợi ích cho cộng đồng rộng lớn và cho chính mình. Điều này tạo ra một môi trường hợp tác hiệu quả và bền vững, nơi quyền lợi của từng cá nhân gắn liền với sự phát triển của tổ chức.
2. Nhược điểm
Mặc dù DAO mang đến nhiều tiềm năng, nhưng chúng cũng đang đối mặt với một số hạn chế lớn:
- Tính bảo mật: Smart contract – nền tảng của DAO – khi đã được triển khai rất khó để thay đổi. Mọi hoạt động của DAO phải tuân theo những quy định có sẵn trong smart contract, điều này khiến cho việc điều chỉnh khó khăn khi có sai sót hoặc lỗi xảy ra. Vấn đề bảo mật của smart contract cũng là một rủi ro nghiêm trọng, minh chứng rõ ràng nhất là vụ hack nổi tiếng của The DAO gây thiệt hại hàng triệu USD.
- Tính pháp lý: Hiện tại, khung pháp lý dành cho DAO vẫn chưa rõ ràng. Điều này tạo ra rào cản lớn trong việc áp dụng DAO ở quy mô rộng, bởi người tham gia có thể phải chịu trách nhiệm pháp lý mà không có sự bảo vệ cụ thể từ luật pháp. Sự thiếu minh bạch về tính pháp lý có thể làm giảm niềm tin của người dùng.
- Quyết định sai lầm: Mặc dù DAO cho phép các thành viên bỏ phiếu dân chủ, nhưng nhiều quyết định mang tính phức tạp và yêu cầu kiến thức chuyên môn cao. Việc có quá nhiều người không hiểu rõ về các vấn đề cần bỏ phiếu có thể dẫn đến những quyết định sai lầm. Đa số người biểu quyết có thể không đủ kiến thức để đưa ra những quyết định đúng đắn.
- Sự trì hoãn trong quá trình ra quyết định: Khi gặp phải tình huống khẩn cấp, DAO vẫn cần thời gian để thu thập đủ phiếu bầu trước khi đưa ra hành động. Điều này có thể gây ra những hệ quả xấu. Ví dụ như trong trường hợp của MakerDAO vào tháng 3/2020, khi thị trường sụp đổ, nếu phải chờ đợi việc bỏ phiếu thì thiệt hại về tài sản sẽ còn lớn hơn rất nhiều.
- Vấn đề về quyền riêng tư: Tính minh bạch on-chain của DAO mặc dù mang lại lợi ích về mặt kiểm soát và giám sát, nhưng cũng tạo ra một số bất cập. Mọi kế hoạch và chiến lược phát triển của DAO đều công khai, khiến đối thủ cạnh tranh có thể biết trước hướng đi tương lai của dự án. Điều này có thể làm giảm tính cạnh tranh của tổ chức.
- Tính tập trung trong việc bỏ phiếu: Mặc dù DAO có mục tiêu phi tập trung, nhưng thực tế có những thực thể hoặc tổ chức sở hữu quyền bỏ phiếu vượt trội so với các thành viên khác, tạo ra cảm giác centralized trong quá trình quản trị. Ví dụ, dự án Uniswap từng gặp vấn đề khi một đề xuất bán 20 triệu USD token UNI cho quỹ “DeFi Education Fund” được thông qua mà hầu hết cộng đồng không biết đến. Dù có sự phản đối nhưng số phiếu “Yes” lại có tỷ lệ áp đảo, cho thấy sự tập trung quyền lực trong việc quản trị của dự án.
Những hạn chế này chỉ ra rằng, mặc dù DAO có tiềm năng cách mạng hóa cách thức tổ chức và quản trị nhưng vẫn cần nhiều cải tiến về mặt bảo mật, pháp lý và quản trị để trở nên thực sự bền vững và hiệu quả.
2 mô hình DAO nổi bật
1. Token-Based DAO
Token-Based DAO là loại hình mà token đóng vai trò then chốt trong hoạt động của DAO. Đây là mô hình phổ biến nhất trong thế giới crypto, bởi token được coi là “mạch máu” của hệ sinh thái và xuất hiện ở khắp mọi nơi:
- Trên các blockchain như Bitcoin, Ethereum: Miner đảm bảo tính bảo mật cho mạng lưới và nhận được phần thưởng dưới dạng token.
- Trong các giao thức như MakerDAO, Uniswap, Sushiswap: Người nắm giữ token có quyền biểu quyết và tham gia vào các quyết định quan trọng của giao thức.
Mô hình này có ưu điểm nổi bật về khả năng mở rộng, vì bất kỳ ai cũng có thể sở hữu token và tham gia vào DAO. Tuy nhiên, nó cũng gặp khó khăn trong việc khai thác tối đa các nguồn lực và đạt được sự đồng thuận chung giữa các thành viên.
Ví dụ: Ethereum có thể được coi là một dạng DAO với cơ chế Proof of Work (PoW), nơi các thợ mỏ (miner) nhận phần thưởng dưới dạng phí giao dịch và phần thưởng khối. Đổi lại, miner phải thực hiện các hoạt động như khai thác khối mới, xác nhận giao dịch, và đảm bảo tính bảo mật cho toàn bộ mạng lưới.
Ngay cả khi Ethereum nâng cấp lên Ethereum 2.0 với cơ chế Proof of Stake (PoS), nguyên lý này vẫn không thay đổi. Thay vì thợ mỏ, các staker sẽ là những người xác nhận giao dịch và bảo vệ mạng lưới, nhận lại phần thưởng tương ứng với số lượng ETH mà họ đóng góp để staking.
Ngoài ra, các miner (hoặc staker trong PoS) có quyền biểu quyết đối với các đề xuất cải tiến Ethereum (EIP). Điều này cho thấy rằng tương lai phát triển của Ethereum phần lớn phụ thuộc vào quyết định của các thành phần trong DAO thông qua việc tham gia vào quy trình biểu quyết và cải tiến mạng lưới.
2. Organization (Shared-based DAO)
Shared-based DAO (Organization DAO) đại diện cho một nhóm hoặc tổ chức có chung mục tiêu trong một lĩnh vực cụ thể, điển hình như các Ventures DAO chuyên tập trung vào đầu tư. Trong loại hình này, các thành viên sử dụng shares (cổ phần) để biểu quyết và tham gia vào các hoạt động của tổ chức.
Ví dụ điển hình là The LAO, một VC DAO nơi những người đóng góp vốn sẽ nhận được shares tương ứng với khoản đầu tư của họ. Từ đó, họ có quyền biểu quyết hoặc đề xuất các dự án để các thành viên khác trong The LAO thảo luận và quyết định xem có nên đầu tư hay không.
Khác với Token-based DAO, nơi ai cũng có thể sở hữu token và tham gia, thì Shared-based DAO thường có tính chất permissioned, yêu cầu người tham gia phải đáp ứng các điều kiện nhất định. Mô hình này có ưu điểm là dễ quản lý và giúp nguồn lực được tập trung hiệu quả, nhưng lại gặp thách thức về khả năng mở rộng (scale).
Một điểm đáng lưu ý là các DAO trong cùng lĩnh vực có thể áp dụng các mô hình khác nhau. Chẳng hạn, trong lĩnh vực Ventures DAO, The LAO sử dụng mô hình Shared-based, trong khi Yield Guild Games lại sử dụng mô hình Token-based với YGG token.
Ứng dụng của DAO là gì?
1. Lĩnh vực Crypto
- Bitshares: Cung cấp khả năng tự quản lý vượt trội với hệ thống bỏ phiếu tiên tiến. Thời gian xử lý chỉ 3 giây và đã tích hợp sẵn nền tảng DeFi.
- Bitcoin: Được coi là DAO sơ khai đầu tiên, hoạt động dựa trên sự đồng thuận của cộng đồng, nơi các thợ mỏ và người dùng cùng tham gia bảo vệ và phát triển mạng lưới.
- Dash: Hoạt động dựa trên cơ chế khuyến khích tiền tệ cho các bên liên quan, đặc biệt là Masternodes. Khi mua Dash, các thành viên có quyền biểu quyết và tham gia vào các quyết định của hệ thống theo các quy tắc đã định trước.
- MakerDAO: Là một phần trong hệ sinh thái lớn của Maker Protocol, hoạt động dựa trên hai loại tài sản tiền điện tử là DAI và MKR. DAI cho phép thực hiện các giao dịch mà không cần sự can thiệp của bên thứ ba như ngân hàng hay chính phủ, trong khi MKR cung cấp quyền bỏ phiếu cho các thành viên để tham gia vào quản trị hệ thống.
- BitDAO: BIT là token quản trị của BitDAO, mang lại quyền đề xuất và bỏ phiếu cho những người nắm giữ. Mục tiêu của BitDAO là xây dựng một nền kinh tế mã hóa phi tập trung dành cho mọi người, do chính các BIT holder quản lý và điều hành.
2. Lĩnh vực khác
- Các tổ chức phi lợi nhuận: DAO cho phép các cá nhân nhận quyên góp ẩn danh với thành viên từ khắp nơi trên thế giới. Các thành viên sẽ tham gia biểu quyết để quyết định cách sử dụng số tiền quyên góp một cách minh bạch và hiệu quả.
- Công ty kiểm toán (Audit): DAO giúp tự động hóa việc quản lý dự án, nâng cao tính bảo mật và hiệu quả, từ đó cải thiện chất lượng các hoạt động kiểm toán cũng như quy trình kiểm tra.
- Chính phủ: Ứng dụng mô hình DAO vào quản lý nhà nước sẽ giúp tăng cường tính minh bạch trong việc giám sát, kiểm toán, biểu quyết và thực thi các hợp đồng hay quy trình đấu thầu, góp phần vào việc quản trị hiệu quả và công bằng hơn.
Tiềm năng của DAO là gì?
Hệ sinh thái DAO đã thực sự bùng nổ trong thời gian qua với hàng trăm dự án mới xuất hiện và trải dài ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Điều này thể hiện rõ tiềm năng to lớn của việc áp dụng mô hình DAO trong nhiều lĩnh vực khác nhau, từ tài chính phi tập trung (DeFi) cho đến các dịch vụ xã hội.
Đặc biệt trong DeFi, Governance đã trở thành một use case tiêu chuẩn cho các token của dự án. Khi dự án càng phát triển và có giá trị, thì tính năng quản trị càng trở nên quan trọng. Những dự án đứng đầu về TVL (Total Value Locked) hầu hết đều được quản trị bởi cộng đồng, nơi mà các thành viên nắm giữ token có quyền tham gia vào quyết định của dự án thông qua biểu quyết. Model DAO gần như trở thành yêu cầu bắt buộc đối với những giao thức DeFi lớn.
Giá trị mà các DAO nắm giữ cũng đang tăng mạnh. Riêng trong lĩnh vực Ventures DAO, số tài sản quản lý trong các treasury đã vượt qua con số tỷ đô. Khi DAO ngày càng được áp dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực khác như xã hội hay dịch vụ, tiềm năng tăng trưởng về giá trị mà các DAO nắm giữ chắc chắn còn rất lớn.
Cơ hội đầu tư vào DAO trong thị trường Crypto
DAO vẫn còn khá mới mẻ nhưng đang phát triển với tốc độ nhanh chóng. Đối với nhà đầu tư, giai đoạn này là một cơ hội tuyệt vời để khám phá những nhánh đầu tư tiềm năng và mở rộng vị thế của bản thân.
1. Các dự án có DAO phát triển
Đầu tư trực tiếp vào các DAO là một trong những cách hiệu quả nhất. Để đánh giá xem một DAO có thành công hay không, ta có thể dựa vào một số tiêu chí:
- Định hướng của những người đứng đầu: Những nhân vật có tầm ảnh hưởng trong DAO có thể định hình sự phát triển của dự án. Ví dụ, trong Compound, những quyết định quan trọng đều đến từ các VC và cá nhân nổi tiếng trong giới crypto, giúp dự án có chiến lược phát triển vững chắc.
- Sự mạnh mẽ của cộng đồng DAO: Hiệu ứng mạng lưới là yếu tố quan trọng quyết định sự phát triển của một dự án. Các dự án như SushiSwap (SUSHI), Olympus DAO (OHM) và Gitcoin (GTC) sở hữu cộng đồng mạnh mẽ, hoạt động tích cực trên các nền tảng như Discord và Telegram, từ đó tạo ra sự hỗ trợ lẫn nhau.
2. Kiếm tiền nhờ DAO
Nhiều dự án như Yield Guild Games hay Ancient8 cho phép người tham gia kiếm lợi nhuận thông qua việc chơi game hoặc cho thuê NFT. DAO đang tạo ra những cơ hội việc làm thực sự cho những người tham gia.
Chẳng hạn, việc chơi Axie Infinity đã trở thành một nghề tay trái phổ biến ở Philippines, cho phép người chơi sắp xếp thời gian để tìm kiếm cơ hội kiếm tiền và tạo thêm nguồn thu nhập.
3. Tìm kiếm những người cung cấp dịch vụ trong cơn sốt vàng
Một cách tiếp cận thú vị là tìm kiếm những nhà cung cấp dịch vụ cần thiết cho các dự án đang theo trend. Bằng cách này, bạn có thể thu hẹp phạm vi tìm kiếm và gia tăng tiềm năng lợi nhuận.
Những dịch vụ cần thiết cho DAO có thể bao gồm:
- Infrastructure: Aragon, Colony, Snapshot, Gnosis Safe.
- Frontend & Analytics: Tally, Boardroom, DAOHAUS.
- Payment: Sablier, Superfluid.
- Discussion: Discord, Telegram.
- Identity: IDX, ENS.
Và còn nhiều dịch vụ khác đang trong quá trình phát triển. Tìm kiếm những dịch vụ này có thể mở ra cơ hội đầu tư hấp dẫn trong hệ sinh thái DAO đang phát triển mạnh mẽ.
Kết luận
Qua bài viết DAO là gì của Đánh giá coin, có thể thấy mô hình DAO đang phát triển với tốc độ nhanh chóng và ngày càng thu hút nhiều sự chú ý, nhưng nhìn chung, DAO vẫn còn nhiều việc cần phải làm để hoàn thiện hơn trong tương lai.
